Την Τρίτη 25 Νοεμβρίου 2014, εορτή της Αγίας Ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Αικατερίνης της Πανσόφου, στον Προσκυνηματικό Ιερό Ναό της Αγίας στο Άργος μίλησε για την ζωή της και τα θαύματα που έκανε , ο Πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Κανάκης, Πρωτοσύγκελος της Ιεράς Μητροπόλεως Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως. Το θέμα της ομιλίας ήταν "Στα ίχνη της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά των αρετών", το οποίο ανέπτυξε ο Ιερέας με τρόπο γλαφυρό και παραστατικό. Προηγήθηκε Εσπερινός και Παρακλητικός Κανόνας στην Αγία Αικατερίνη από τους Ιερείς του ναού.
Πράγματι, οἱ πιστοί τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, χρειάσθηκε νά δοκιμασθοῦν σκληρά γιά τήν πίστη τους καί ἔτσι ἔχουμε τήν δημιουργία «νέφους μαρτύρων» τοῦ Χριστοῦ. Ὄντως ποταμό ὁλόκληρο δημιουργεῖ τό αἷμα τῶν χιλιάδων ἀναριθμήτων μαρτύρων τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας.
Πῶς «ἔβλεπαν» οἱ μάρτυρες τήν θυσία τους;
Τό μαρτύριο τους δέν ἦταν χάριν μιᾶς ἰδεολογίας ἀλλά ἦταν προσδιορισμένο ἀπό τούς ἴδιους τούς μάρτυρες, ὡς μίμηση τοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ.[1] Αὐτό εἶναι μιά πολύ σημαντική παρατήρηση πού διαφοροποιεῖ τό μαρτύριο τῶν χριστιανῶν ὡς μιά συνέχεια τῆς ἀνεπανάληπτης θυσίας τοῦ Χριστοῦ.
Πῶς γνωρίζουμε γιά τήν ἐγκυρότητα τῶν διηγήσεων περί τῶν μαρτύρων;
Τά μαρτύρια αὐτά δέν ἀποτελοῦν ἁπλές προφορικές παραδόσεις ἤ θρύλους πού ἔφθασαν μέχρι τίς μέρες μας, ὅπως κάποιοι ἐπιπόλαια ὑποστηρίζουν. Εἶναι καταγραμμένες ἱστορικές ἀλήθειες πού μπορεῖ κάποιος, ἄν τό θελήσει, νά ἀναζητήσει σέ εἰδικές ἐπιστημονικές μελέτες.[2] Σέ αὐτές θά βρεῖ συγκλονιστικές λεπτομέρειες περί τῶν μαρτυρίων αὐτῶν. Γιά παράδειγμα, τό μαρτύριο τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης, πού σήμερα τιμοῦμε, ἀπετέλεσε ἀντικείμενο ἔρευνας, δεδομένου ὅτι οἱ πληροφορίες γιά τόν βίο τῆς ἁγίας δέν ἀπαντοῦν στά ἀρχαῖα Μαρτυρολόγια. Ἀπό τά μαρτύριά της[3]εἶναι γνωστά τέσσερα: α) τό Μαρτύριο πού συνέταξε ὁ Συμεών ὁ Μεταφραστής[4] β) τό μαρτύριο τοῦ Ἀθανασίου τοῦ ταχυγράφου καί γ) δύο Μαρτύρια ἀγνώστων συγγραφέων.[5]Ἐπίσης ἐγκώμιο στήν ἁγία συνέγραψε ὁ Ἀναστάσιος ὁ Πρωτασηκρήτις.[6]
Ποιό τό περιβάλλον πού βιώνουν οἱ μάρτυρες τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων
Γιά νά κατανοήσουμε τόν βίο καί τό μαρτύριο τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης, εἶναι ἀναγκαῖο νά μάθουμε μερικά στοιχεῖα γιά τήν ἐποχή πού ἔζησε. Οἰ λίγοι χριστιανοί, λοιπόν, τήν ἐποχή πού ἔζησε ἡ ἁγία (γεννήθηκε περίπου τό 287μ.Χ.) τελοῦν «ἐν τῶ κρυπτῷ» τίς ἱερές τους συνάξεις καί κυρίως τήν Θεία Εὐχαριστία καί ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν τούς Ἰουδαίους, πού δέν παραδέχονται τόν Χριστό ὡς Υἱό τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν μία μεριά καί ἀπό τήν ἄλλη τούς εἰδωλολάτρες, οἱ ὁποίοι ἔχουν τήν ἐξουσία στά χέρια τους, εἶναι πολυπληθέστεροι καί κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τους ζοῦν συνεχῶς οἱ χριστιανοί. Τό ἀξιοθαύμαστο ὅμως εἶναι ὅτι ἐνῶ ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, ἡ χριστιανική πίστη διαδίδετε γρήγορα καί μάλιστα σέ πολλά μέρη. Τό αἷμα τῶν μαρτύρων δέν κάμπτει τόν πόθο τοῦ μαρτυρίου ἀλλά ἀντίθετα τόν αὐξάνει. Στήν Ἀνατολή καί στήν Δύση, στό Βορρᾶ καί στόν Νότο, στήν Αἴγυπτο, στήν Μικρά Ἀσία ἀλλά καί στήν ἕδρα τῆς αὐτοκρατορίας τή Ρώμη, ὁ λόγος του Θεοῦ στεριώνει καί φέρνει καρπούς. Ὅμως σιγά-σιγά, ἡ αὔξηση τῶν Χριστιανῶν καί ἡ τοποθέτησή τους σέ διάφορες σημαντικές κοινωνικές θέσεις φοβίζουν τό εἰδωλολατρικό κράτος καίἔτσι, οἱ Ρωμαῖοι αὐτοκράτορες, ἐξαπολύουν διωγμούς ἐναντίον τους.[7] Γιά νά καταφέρουν τήν ἐκδίωξή τους καί κατ᾽ἐπέκταση τόν ἀφανισμό τους ἐπικαλοῦνται διάφορους λόγους.[8]Ἕνας ὅμως ἀρκετά σημαντικός λόγος ἤ ἀφορμή θά λέγαμε, εἶναι «ἡ ἀδυναμία κατανόησης τῶν θεμελιωδῶν ἀντιλήψεων τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀπό τούς φιλοσόφους στά ἔργα τῶν ὁποίων στηριζόταν ἡ πολεμική ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν».[9]Ἄλλωστε καί ἄλλη φορά ἡ φιλοσοφία ἔχει γίνει τό ὄχημα δημιουργίας προβλημάτων. Νά σημειώσουμε ἐδῶ ὅτι μέ αὐτούς τούς φιλοσόφους[10] διαλέχθηκε καί ἀποστόμωσε ἡ ἁγία, ὅπως χαρακτηριστικά ἀναφέρεται στό ἀπολυτίκιό της: «…ὅτι ἐφίμωσε λαμπρῶς τούς κομψούς τῶν ἀσεβῶν…».[11]
Ποιοί δίκαζαν τούς μάρτυρες καί πῶς διεξαγόταν ἡ δίκη
Κάτι ἀκόμα σχετικό μέ τήν ἐποχή της ἁγίας ἀφορᾶ στήν δίκη καί τούς δικαστικούς λειτουργούς. Ποιοί εἶχαν τόν ρόλο τοῦ δικαστοῦ; Οἱ τοπικοί πολιτικοί ἄρχοντες καί ἐνίοτε ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας. Οἱ δίκες συνήθως γίνονταν δημόσια, σέ κεντρικό σημεῖο καί οἱ βασικές ἐρωτήσεις πρός τούς μάρτυρες ἀφοροῦσαν στό ὄνομα, στό γένος, στήν πατρίδα καί στήν θρησκεία τους. Ἡ τακτική ἦταν ἀρχικά νά προσπαθοῦν μέ ὑποσχέσεις νά τούς πάρουν μέ τό μέρος τους, λέγοντάς τους νά θυσιάσουν στά εἴδωλα καί ἄν δέν πετύχαιναν κάτι μέ τόν τρόπο αὐτό, προχωροῦσαν σέ βάναυσα μέτρα ἐξέτασης καί βασανιστήρια μέχρι νά ἀρνηθοῦν τήν πίστη τους. Αὐτή ἡ διαδικασία ἦταν ἡ πλέον συνηθισμένη καί μποροῦσε νά διαρκέσει ἐπί μακρόν.[12]
Ἡ ὁμολογία καί ἡ ἀφορμή τοῦ μαρτυρίου τῆς ἁγίας
Τί ὁμολόγησε ἡ ἁγία καί ὁδηγήθηκε στό φοβερό μαρτύριό της; Ἡ ὁμολογία της, ὅπως καί ὅλων τῶν μαρτύρων, εἶναι ἡ γνωστή συμπυκνωμένη θεολογία τῶν δογμάτων της Πίστεως ἐνώπιον τῶν ἐθνικῶν πού θά ἀναφέρουμε στήν συνέχεια.[13]Ἐκτός αὐτῆς τῆς ὁμολογίας, οἱ μάρτυρες, καί στήν περιπτωσή μας ἡ ἁγία Αἰκατερίνη, δέν δίσταζαν νά ἐμποδίζουν εἰδωλολατρικές θυσίες καί νά ἐλέγχουν δημόσια τούς ἡγεμόνες. Τολμοῦσαν νά διακηρύττουν ἐνώπιον λαοῦ, ὅτι τά εἴδωλα εἶναι ὑλικά ἄψυχα, εἶναι «ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων».[14]Ἀκόμα εἶναι φαντάσματα δαιμόνων καί ὅσοι θυσιάζουν σ' αὐτά εἶναι ὅμοιοι μ' αὐτά. Τέλος ὁμολογοῦσαν ὅτι οἱ θεοί τῶν εἰδωλολατρῶν θά ἀπολεσθοῦν, διότι δέν ὑπῆρξαν ποτέ πραγματικά, ἀλλά ἐξαρτῶνται ἀπό τήν ὅποια τιμή τούς ἀποδίδουν οἱ ἄνθρωποι.
Ὁ συγκλονιστικός διάλογος της μέ τόν αὐτοκράτορα
Πιό συγκεκριμένα, ἔχει καταγραφεῖ ὁ συγκλονιστικός διάλογος τῆς ἁγίας μέ τόν αὐτοκράτορα. Στό κείμενο αὐτό σημειώνεται μέ πόση εὐγένεια ἀλλά καί ἀπόλυτη ἠρεμία καί σταθερότητα στάθηκε ἐνώπιον του, «ἀρρενωπῷ τῷ φρονήματι». Μιά νεαρή κοπέλα στέκεται καί ἀπολογεῖται σάν γενναῖος ἄνδρας. Ὅπως τονίζει ὁ ἐγκωμιαστής της, Ἀναστάσιος Πρωτασηκρήτις, «πάντων ἀλογήσασα τῶν ἐκεῖσε, κινεῖ μέ τόν ἐαυτῆς λογιώτατον νοῦν, ἀναπετάσασα δέ καί τάς τοῦ ρητορικωτάτου στόματος πύλας». Ἡ ἁγία στόν διάλογό της μέ τόν αὐτοκράτορα ἐξ ἀρχῆς ἔδωσε τό δεῖγμα τῆς σοφίας της.[15]Ἀποκάλεσε ψέμα τήν εἰδωλολατρική θρησκεία καί ἐπίσης χαρακτήρισε μωρία τήν προσφορά θυσιῶν σέ κατασκευασμένα ἀνθρώπινα εἴδωλα. Μέ θάρρος ἤλεγξε τόν βασιλιά, τόν ὁποῖον θεωροῦσε ὄργανο τοῦ διαβόλου. Ἐπικαλούμενη τόν Διόδωρο τόν Σικελιώτη καί τόν Πλούταρχο ἀνέπτυξε ἕνα ἀπό τά συνήθη θέματα τῆς χριστιανικῆς ἀπολογητικῆς (περί καταδίκης τῆς λατρείας χειροποίητων θεῶν), κάνοντας ἐμφανῆ τήν ἄριστη γνώση τῆς κλασσικῆς ἑλληνικῆς παιδείας. Κατά τόν Διόδωρο, οἱ θεοί εἶναι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι λόγῳ κάποιας ἀγαθῆς πράξεως τιμήθηκαν μέ ἀνδριάντες καί μέ στῆλες. Οἱ μεταγενέστεροι, πλανώμενοι, τούς θεώρησαν ὡς ἀθάνατους καί τούς θεοποίησαν προσφέροντάς τους θυσίες και τιμές. Ἐπίσης, συμπληρώνει ἡ ἁγία, ὅτι ὁ σοφός Πλούταρχος τούς ὑπευθύνους γιά τήν ἀπόδοση λατρείας στούς ψεύτικους θεούς κατηγορεῖ ὡς εἰσηγητές τῆς «πλάνης τῶν ἀγαλμάτων». Ἔτσι, ἡ ἁγία ἀφοῦ ἔθεσε τόν βασιλιά ἐνώπιον τῶν εὐθυνῶν του, προχώρησε σέ ὁμολογία πίστεως προκειμένου νά τόν ὁδηγήσει στήν ἀλήθεια, ὁμολογία ὅμως πού φανέρωσε περίτρανα τήν ἄρτια γνώση τῶν δογμάτων τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλά καί κάτι ἄλλο ἔκανε αἴσθηση στήν ἀπολογία της, ἡ σπουδαία ρητορική της ἰκανότητα. Αὐτή ἐντυπωσίασε τόν αὐτοκράτορα καί τούς ὑπολοίπους παρόντες, ἀφοῦ μέ εὐχέρεια διατύπωσε τό μεγαλεῖο τῆς χριστιανικῆς θεολογίας.[16] Παρουσίασε τό Θεό ὡς δημιουργό ὅλου τοῦ κόσμου, ἀνέπτυξε τούς καρπούς τῆς Ἐνανθρώπησής τοῦ Χριστοῦ καί γενικότερα ἀναφέρθηκε σέ ὅλο τό σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας.[17]
Ὁ αὐτοκράτορας Μαξιμῖνος ἔμεινε ἔκθαμβος ὄχι μόνο ἀπό τό θαρραλέο φρόνημά της, ἀλλά καί τήν περισσή ὀμορφιά τοῦ σώματός της. Ἄλλωστε καθομολογεῖτο τό κάλλος τοῦ σώματός της. Ἐνώπιόν του παρουσιάζεται ἡ Αἰκατερίνη τήν στιγμή πού ὁ ἴδιος θυσιάζει στά εἴδωλα. Μετά τό πέρας τῆς τελετῆς ζητᾶ νά μάθει ποιά ἡ σημασία τῶν λόγων της. Ἡ Αἰκατερίνη τονίζει ἀρχικά τήν βασιλική της καταγωγή καί γιά ἄλλη μία φορά ἐπιδεικνύει τήν μόρφωσή της, ὄχι καμαρώνοντας μέ ἐγωισμό, ἀλλά μέ σκοπό νά τοῦ δείξει ὅτι περιφρόνησε ὅλες τίς κοσμικές τιμές καί δόξες γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος διά μέσῳ τοῦ προφήτη Ἠσαΐα εἶπε: «ἀπολῶ τήν σοφία τῶν σοφῶν… ».[18] Πραγματικά, ἡ ἁγία μίλησε μέ περισσή σοφία καί φωτισμό! Ἀλλά ποιά ἦταν αὐτή ἡ δύναμη πού τήν ἐνίσχυσε; Ἡ ἁγία θεολογοῦσε μέ τήν χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος.[19] Ἔτσι λοιπόν, ὅπως γίνεται πάντοτε, ὅταν κάποιος ἄνθρωπος εἶναι θεοφόρος, ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ τόν ὁδηγεῖ στήν διατύπωση τῶν ἀληθειῶν τῆς Πίστεως καί ὁμοιάζει σάν μιά πηγή πού προσφέρει καθάριο καί κρυστάλλινο νερό. Εἶχε ἡ ἁγία πλούσια τήν θεία χάρη ἐπάνω της καί μέσα της.
Τά στοιχεῖα τοῦ γνήσιου μάρτυρα καί πῶς οἱ ἄγευστοι τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ χαρακτηρίζουν τούς μάρτυρες
Τό μαρτύριο τῆς μεγαλομάρτυρος μᾶς δίνει τήν εὐκαιρία, νά καταγράψουμε τά στοιχεία τοῦ γνήσιου μάρτυρα. Οἱ γνήσιοι μάρτυρες λοιπόν ὁδηγοῦνται μέ χαρά καί ἀταραξία πρός τό μαρτύριο, ἀρνούμενοι ἐπιμόνως νά θυσιάσουν στά εἴδωλα, μέ ἀποτέλεσμα νά θεωροῦνται παράφρονες καί νά χαρακτηρίζονται ὡς ἀποστρεφόμενοι τήν ζωή. Τό μαρτύριο τους θεωρεῖται πράξη αὐτοκτονίας ἐνῶ πρόκειται γιά σπουδαία πράξη αὐτοθυσίας. Ποιό ὅμως τό ἀποτέλεσμα τῆς πράξης τους; Καί μόνο ἡ αὐτοθυσία τους αὐτή προκαλοῦσε τόν θαυμασμό στούς διῶκτες τους ἀλλά καί στό πλῆθος τῶν ἄλλων εἰδωλολατρῶν πού παρίσταντο. Πολλοί ἀπό τούς παρισταμένους βαπτίζονταν καί γίνονταν χριστιανοί μετά τήν ὁμολογία καί τήν θυσία τῶν μαρτύρων. Φυσικά, ἀπό τό μαρτύριο τους αὐτό λάμβαναν δύναμη καί οἱ ἤδη βαπτισμένοι χριστιανοί.
Στά ἴχνη της ἄς πορευθοῦμε, ἀφοῦ κατά τόν ἱερό Χρυστόστομο ἡ ἑορτή ἁγίου εἶναι μίμησις τοῦ ἁγίου
Ὅσα ἀναφέρθηκαν παραπάνω δέν πρέπει νά εἶναι ἄσχετα μέ τήν δική μας ζωή. Ἄλλωστε αὐτό εἶναι τό ζητούμενο ὅταν ἔχουμε τήν ἑορτή ἑνός Ἁγίου. Ἀπό τά προαναφερθέντα λαμβάνουμε σημαντικά στοιχεῖα γιά τήν δική μας πνευματική προσπάθεια. Ἡ ἁγία μᾶς διδάσκει πῶς νά εἴμαστε καί πῶς νά μήν εἴμαστε. Μᾶς καλεῖ ὅλους νά γίνουμε συνοδοιπόροι τοῦ Νυμφίου της. Ἄς θυμηθοῦμε τί ψάλλουμε τήν Μεγάλη Ἐβδομάδα…Ἰδοῦ ὁ Νυμφίος.. Προσέξτε πώς βλέπει τό Χριστό, ὡς Νυμφίο της. Μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ σχέση μας μέ τό Χριστό δέν εἶναι σχέση φόβου οὔτε ἐμπορική σχέση, εἶναι καθαρά σχέση ἀγάπης. Μᾶς προτρέπει νά πάρουμε μέρος στά παθήματά τοῦ Νυμφίου της, νά γίνουμε συμμέτοχοι στόν θάνατό Του, γιά νά βρεθοῦμε συμμέτοχοι στήν Ἀνάσταση καί στή Βασιλεία Του. Αὐτό ἔζησε καί ἐκείνη, συνταφή καί συνανάσταση μέ τό Χριστό. Αὐτό σημαίνει ὅτι μπορεῖ νά χάσουμε ὅλα ὅσα ἀποκτήσαμε χάριν τοῦ Χριστοῦ.[20] Αὐτό τί σημαίνει; Σημαίνει ὅτι πάνω ἀπό ὅλα εἶναι ἡ ἀγάπη μας γιά ἐκεῖνον. Καί γιά νά γίνει αὐτό ἡ ἀγάπη μας δέν πρέπει νά ἀναμιγνύεται μέ τά πάθη μας ἤ καί νά τά θωπεύει. Ἡ ἀγάπη χρειάζεται νά εἶναι ἀτόφια, καθαρή, λάμπουσα σάν τό χρυσάφι, ἀληθινή καί ἄν εἶναι ἔτσι θά προσφέρει ἐλευθερία στήν ψυχή καί ἀνακούφιση στούς γύρω μας.
Τέλος, εἶναι νά θαυμάζει κανείς ὅτι γιά τόσους αἰῶνες ἡ μνήμη της ἁγίας μας, τιμᾶται κάθε χρόνο ὅλο καί μέ μεγαλύτερη λαμπρότητα. Εἰδικά στούς ἱερούς ναούς πού εἶναι ἀφιερωμένοι σ᾽αὐτήν καί πολύ περισσότερο στόν θεοβάδιστο ὄρος Σινᾶ, πού βρίσκεται τό ἅγιο λείψανό της. Στόν κόσμο κάτι πού ἔγινε στό παραλθόν λησμονεῖται, χάνεται! Ἐκείνη ὅμως, ἄν καί ἔζησε αἰῶνες πρίν, δέν τήν ξέχασε κανένας μας. Θυμόμαστε ὅτι αὐτή ἀνέβηκε τό ὄρος τῶν ἀρετῶν καί συναντήθηκε, ἤ καλύτερα ἐνώθηκε μέ τόν Θεό! Ἀπό τά ἴδια σκαλιά τῆς θείας αὐτῆς κλίμακας μπορεῖ νά ἀνέλθει καί ὁ καθένας μας καί ἐκεῖ μπορεῖ νά βρεῖ καί νά φορέσει τό δαχτυλίδι της, ὡς σύμβολο ὑπόσχεσης ὅτι θά ἀγωνίζεται, μέ τίς πρεσβεῖες της, γιά τήν σωτηρία του.
Ὅπως κάνουμε σέ ὅλους τούς ἁγίους μας, ἄς ζητήσουμε καί ἀπό αὐτήν νά εἶναι φρουρός τῶν οἰκογένειών μας, τῆς πατρίδας μας καί τοῦ κόσμου ὅλου. Ἄς εἶναι πρότυπο γιά τά νέα παιδιά καί ἄς εἶναι γιά τόν καθένα μας ξεχωριστά, βοηθός, στόν καθημερινό πνευματικό μας στίβο.
* Τό κείμενο στηρίζεται κατά βάση στήν μελέτη τῆς Σουλτάνας Λάμπρου, «Μάρτυρες καί εἴδωλα, τό παράδειγμα τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης». Ἐκ τῶν πρακτικῶν τοῦ Ἐπιστημονικοῦ Συνεδρίου μέ Θέμα: "Φαινόμενα Νεοειδωλολατρίας" Δωδεκαθεϊσμός, Ὑποτίμηση Παλαιᾶς Διαθήκης, Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες.(Ἐταιρία Ὁρθοδόξων Σπουδῶν). (www.impantokratoros.gr) . Ἡ παροῦσα ὁμιλία πραγματοποιήθηκε στόν Ἱ.Ν. Ἀγίας Αἰκατερίνης Ἄργους τήν 25 Νοεμβρίου 2014.
[1]Πρός Διόγνητον ἐπιστολή, PG. 2,1176A.
2]Τό ψυχικό σθένος τῶν μαρτύρων καί οἱ δοκιμασίες, τίς ὁποῖες ὑπέστησαν, περιγράφονται στά Πρακτικά ἤ Πράξεις Μαρτύρων (Actaἤ Gesta), κείμενα πού περιγράφουν τίς δίκες τῶν Μαρτύρων σύμφωνα μέ τά ἐπίσημα Πρακτικά τῶν Ρωμαϊκῶν δικαστηρίων, ὅπως τά κατέγραφαν οἱ ταχυγράφοι ἤ ἄλλοι κρατικοί ὑπάλληλοι, καθώς καί στά λεγόμενα Μαρτύρια (passiones), τά ὁποία ἀποτελοῦν ἐκτενεῖς διηγήσεις τῆς δίκης καί τῆς θανάτωσης τοῦ μάρτυρος ἀπό αὐτόπτες μάρτυρες ἤ καί ἀπό σύγχρονούς τους συγγραφεῖς. Διασώθηκαν Μαρτύρια, ὅπως τό λεγόμενο Μαρτύριον Πολυκάρπου (γύρω στό 156μ.Χ.), τό Μαρτύριον Κάρπου, Παπύλου, Ἀγαθονίκης (γύρω στά 161-169μ.Χ.), Ἐπιστολή τῶν Ἐκκλησιῶν Βιέννης καί Λουγδούνου πρός τάς Ἐκκλησίας Ἀσίας καί Φρυγίας (177-178μ.Χ.), Μαρτύριον τοῦ Ἀπολλωνίου (180-185μ.Χ.), Μαρτύριον Περπετούας καί Φηλικιτάτης (202 μ.Χ.), καί ἄλλα, τά ὁποία ἐξέδωσε ὁ καθηγητής Παναγιώτης Χρήστου στό ἔργο του: Τά μαρτύρια τῶν ἀρχαίων Χριστιανῶν, Εἰσαγωγή, κείμενον, μετάφρασις, σχόλια, [ΕΠΕ 30], Πατερικαί εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1978).
[3]Ἰωαν. Ράμφου «Αἰκατερίνη ἡ Μεγαλομάρτυς», ΘΗΕ 1 (1962) 1035-1037
[4]PG 116, 276-301.
[5]Τά μαρτύρια αὐτά τῶν ἀνωνύμων συντακτῶν καί τό μαρτύριο τοῦ Ἀθανασίου ἐξέδωσε ὁ J. Viteau τό 1897, ὁ ὁποῖος προσδιορίζει χρονικά τό ἀρχαιότερο στό πρῶτο μισό τοῦ Ζ ´ἤ στό δεύτερο μισό τοῦ ΣΤ´ αἰώνα.
[6]Πιθανόν μετά τό πέρας τῆς εἰκονομαχίας. Τό ἔργο ἐξέδωσε ὁ λαμπρός καθηγητής π. Γεώργιος Μεταλληνός.
[7]Σουλτάνας Λάμπρου, «Μάρτυρες καί εἴδωλα, τό παράδειγμα τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης», Ἐκ τῶν πρακτικῶν τοῦἘπιστημονικοῦ Συνεδρίου μέ Θέμα: "Φαινόμενα Νεοειδωλολατρίας" Δωδεκαθεϊσμός, Ὑποτίμηση Παλαιᾶς Διαθήκης, Ὀλυμπιακοί Ἀγῶνες.(Ἐταιρία Ὁρθοδόξων Σπουδῶν). (www.impantokratoros.gr)
[8]Ἕνας ἀκόμα λόγος εἶναι ἡ καταφρόνηση τῶν εἰδώλων ἀπό τούς χριστιανούς καί μάλιστα ἐνώπιον τοῦ λαοῦ.
[9]Σουλτάνάς Λάμπρου, ἔνθ᾽ἀνωτ.
[10]Ἡ Αἰκατερίνη διαλέχτηκε μέ πενήντα φιλοσόφους καί ὅπως μᾶς λέγει ἡ σχετική ὑμνογραφία γιά τήν ἁγία, ἀντιπαρατάχθηκε λαμπρῶς, ἔλεγξε τήν θρασύτητα τῶν φλύαρων ρητόρων, τήν δεινή μανία τῆς πολυθεΐας τους καί ἐφίμωσε τούς ἀσεβεῖς ρήτορες μειώνοντας τήν πλάνη (Μηναῖον Νοεμβρίου, ἔκδ. Ἀποστολικής Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθήνα, … σσ. 434-455).
[11]Ὡρολόγιον τό Μέγα, Ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, σ. 256.
[12]Περί τῆς νομικῆς βάσης τῶν διωγμών γίνεται ἀναφορά στό: Καλλιόπης Μπουρδᾶρα, Τό δίκαιο στά ἁγιογραφικά κείμενα, [ForschungenzurByzantinischenRechtsgeschichte, Athenerreine] ἔκδ. Ἀντ. Σάκκουλα, Ἀθήνα 1987.
[13]Σουλτάνας Λάμπρου, ἔνθ᾽ἀνωτ.
[14]Ψλ.133, 15.
[15]Εἶναι γνωστό, σέ ὅσους ἔχουν διαβάσει ἔστω καί μία φορά τόν βίο τῆς μεγαλομάρτυρος, ὅτι ἡ ἁγία εἶχε μεγάλη μόρφωση. Εἶχε διδαχθεῖ τήν ρητορική ἐπιστήμη, γνώριζε τήν τέχνη τοῦ Ἀσκληπιοῦ, τοῦ Ἰπποκράτη καί τῶν Γαληνοῦ, Ἀριστοτέλη, Ὁμήρου, Πλάτωνα, Φιλιστίωνα καί γενικά ὅλα τά ἔργα τῶν ρητόρων, φιλοσόφων καί ποιητῶν. Ἐκτός αὐτῶν γνώριζε καί πολλές γλῶσσες. Ἔτσι ἑρμηνεύεται γιατί στήν εἰκονογραφία της συνήθως παριστάνεται νά κρατᾶ σταυρό, κλαδί φοίνικα ἤ βιβλία. Αὐτά δηλώνουν τήν σοφία της καί συμβολίζουν τόν θρίαμβό της κατά τῆς εἰδωλολατρίας. (Σουλτάνας Λάμπρου, ἔνθ᾽ἀνωτ.)
[16]ΣΥΜΕΩΝ, Μαρτύριον Ἁγ. Αἰκατερίνης 4, PG116,280C.[18]Ἠσ. 29,14
[19]Μτ.10,19.[20]Ἰώβ. 2,9.
STUDIO B&G
