Συνήλθε σήμερα, Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2022, στη δεύτερη Τακτική Συνεδρία της η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, υπό την Προεδρία του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, στην Αίθουσα Συνεδριών της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας.
Μετά την προσευχή, ανεγνώσθη ο Κατάλογος των συμμετεχόντων Ιεραρχών και διαπιστώθηκε απαρτία. Κατόπιν επικυρώθηκαν τα Πρακτικά της χθεσινής Συνεδρίας.
Ακολούθως, σύμφωνα με την Ημερησία Διάταξη, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας κ. Ευσέβιος ανέγνωσε την Εισήγησή του, με θέμα: «Ανασυγκρότησις της Ενορίας και επανευαγγελισμός των πιστών».
Στον πρόλογο της εκτενέστατης Εισήγησής του, ο Σεβασμιώτατος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι αυτή αποτελεί κραυγή αγωνίας και προβληματισμού για την πορεία του ζώντος Σώματος του Χριστού στη σύγχρονη πραγματικότητα, αφού σήμερα διερχόμαστε τη δυσκολότερη ιστορικά συγκυρία των τελευταίων χρόνων.
Γι’ αυτό άλλωστε και εμφανίζεται επιτακτική η ανάγκη του προβληματισμού μας πάνω σε αυτήν τη δυσχερή πραγματικότητα και της λήψης, ενδεχομένως, αποφάσεων με σκοπό τόσο την πνευματική ανασυγκρότηση της ενορίας, όσο και τον επανευαγγελισμό του πληρώματος της Εκκλησίας μας.
Ακολούθως, αφού έκανε ιστορική ανασκόπηση και θεολογική προσέγγιση του θεσμού της ενορίας και αναφέρθηκε στα είδη των ενοριών, πρότεινε προς μελέτη μερικές από τις προκλήσεις της εποχής μας, που αφορούν στην ενορία και είναι: α) το γεγονός ότι οι πιστοί έχασαν την αίσθηση της κοινότητας, β) η υπογεννητικότητα, γ) η μετανάστευση, δ) η αλλοίωση της σύνθεσης του πληθυσμού και ε) ο νέος τρόπος ζωής.
Στο πλαίσιο μιας γνήσιας αυτοκριτικής των Επισκόπων ως προϋπόθεση επιτυχίας στην ποιμαντική εργασία τους, ανέφερε μεταξύ των άλλων το πώς βλέπουν οι ποιμένες την ενορία, τη δυσκολία στην επιλογή των προσώπων, την έλλειψη επιμόρφωσης των κληρικών, καθώς και τα λάθη των κληρικών.
Στη συνέχεια, ο Σεβασμιώτατος Εισηγητής κατέθεσε προτάσεις για την αναζωπύρωση και ανασυγκρότηση της ενορίας και τον επανευαγγελισμό των ανθρώπων, οι οποίες συνοπτικά είναι οι ακόλουθες:
1. Η αποφασιστική συλλογική εργασία.
2. Η αποτύπωση της επιμόρφωσης των ιθυνόντων προσώπων της ενορίας (ιερείς, πιστοί, επίτροποι, ιεροψάλτες, νεωκόροι κ.λπ.) σε συγκεκριμένα εγχειρίδια.
3. Η ανανέωση της θείας λατρείας με την απαλλαγή της από ιδεοληψίες και με τη στόχευση στη δυναμική συμμετοχή των πιστών σε αυτήν.
4. Η ανάπτυξη του αισθήματος ενότητας όλων των στελεχών της ενορίας.
5. Η αποφυγή του πειρασμού της ποσότητας με την ενίσχυση της ποιότητας της ποιμαντικής εργασίας.
6. Η επιμόρφωση των κληρικών.
7. Η καλλιέργεια της συνεργασίας μεταξύ της ενορίας και των διαφόρων φορέων της περιοχής, όπως σχολεία, πολιτιστικοί και αθλητικοί σύλλογοι, ενώσεις και ανθρωπιστικοί φορείς.
8. Η ενίσχυση της καλλιέργειας των ιερατικών κλίσεων.
9. Η σύσταση Ειδικής Συνοδικής Επιτροπής για τα θέματα του Εφημεριακού Κλήρου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
10. Η περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα της φιλανθρωπίας.
11. Η προσφορά του πολιτισμού της Εκκλησίας στους ανθρώπους μέσω των ενοριών.
12. Η διαδικτυακή και ηλεκτρονική οργάνωση των ενοριών και η σύνδεσή τους με την κεντρική διοίκηση της Ιεράς Μητρόπολης που ανήκουν, η σωστή προβολή του πολυδιάστατου και πολυσήμαντου έργου της Εκκλησίας μέσω του διαδικτύου και η λελογισμένη χρήση των μέσων της μαζικής δικτύωσης από τους κληρικούς.
Στον επίλογό του, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σάμου και Ικαρίας κ. Ευσέβιος ανέφερε συνοψίζοντας ότι με την Εισήγησή του προσπάθησε να εκφράσει την αγωνία του, να επισημάνει αλήθειες και να δημιουργήσει προβληματισμό. Μεταξύ των άλλων τόνισε και τα εξής: «Εμείς, ως πατέρες των παιδιών του Κυρίου και Δομήτορος της Εκκλησίας Ιησού Χριστού, ως φορείς των ενεργειών Του, ως διαχειριστές των μυστηρίων Του, ως προβολείς της ανεκλαλήτου δόξης Του, θα συνεχίσουμε την αναζήτηση του ανθρώπου.
Θα συνεχίσουμε να επαναλαμβάνουμε το ‘’Ἀδάμ, ποῦ εἶ;’’ (Γεν. 3, 9), για να βρούμε τους τετρωμένους από την αμαρτία αδελφούς μας και να τους φέρουμε στο θεραπευτήριο της μετανοίας. Όλα τα μέσα της εποχής μας θα επιστρατευτούν για τον σκοπό αυτόν. Η αναδιοργάνωση της ενορίας και ο επανευαγγελισμός των ανθρώπων εκεί στοχεύουν. Δεν υπάρχει πλέον η πολυτέλεια του εφησυχασμού! Η εντατικοποίηση της εργασίας, θεσμών και προσώπων, είναι αυτονόητη. Η προβολή του εκκλησιαστικού έργου είναι απαραίτητη. Ο αγιασμός και η κοινή σωτηρία απάντων είναι το ζητούμενο».
Μετά από ολιγόλεπτο διάλειμμα, επακολούθησε ευρύτατος διάλογος επί της Εισήγησης, κατά τον οποίον έλαβαν τον λόγο πολλοί Σεβασμιώτατοι Αρχιερείς. Η Ιεραρχία απεφάσισε να παραπεμφθεί η Εισήγηση στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο προς περαιτέρω αξιοποίηση.
Kατόπιν η Ι.Σ.Ι. ασχολήθηκε με υπηρεσιακά θέματα. Η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας θα συνεχίσει τις εργασίες Της αύριο Πέμπτη 6 Οκτωβρίου ε.έ.
Ο νέος Καταστατικός Χάρτης έχει συνταχθεί με βάση το άρθρο 3 του Συντάγματος του 1975). Σε αυτόν επαναφέρονται όλες οι διατάξεις του Πατριαρχικού και Συνοδικού Τόμου του 1850. Τη διοίκηση της Εκκλησίας της Ελλάδος αναλαμβάνει η Ιεραρχία η οποια εκλεγει τον αρχιεπίσκοπο και τους μητροπολίτες και καταρτίζει τον κατάλογο των εκλογίμων προς αρχιερατεία.
Η διαδικασία εκλογής των μητροπολιτών
Η διαδικασία που αφορά στην εκλογή ιεραρχών αναφέρεται στα άρθρα 17‐26 Άρθρο 17.
1. Η εκλογή αρχιερέως διενεργείται μόνο από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας και τον εκάστοτε ισχύοντα κατάλογο εκλογίμων.
2. Προκειμένου να εκλεγεί κάποιος αρχιερέας πρέπει να είναι εγγεγραμμένος στον κατάλογο των προς αρχιερατεία εκλογίμων.
3. Στον κατάλογο αυτό εγγράφονται και κληρικοί, οι οποίοι έχουν τα προβλεπόμενα από το επόμενο άρθρο προσόντα και υποδεικνύονται από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είναι εκλόγιμοι για τις μητροπόλεις των Νέων Χωρών.
Άρθρο 18. 1. Για να εγγραφεί κάποιος στον κατάλογο των εκλογίμων προς αρχιερατεία πρέπει να έχει τα εξής προσόντα:
α) να έχει ορθώς και υγιώς περί την πίστη, να διακρίνεται για σύνεση και ανεπίληπτο βίο και να έχει διδακτική και ποιμαντική πείρα.
β) να είναι κληρικός άγαμος ή εν χηρεία, χειροτονημένος τουλάχιστον από πενταετίας.
γ) να είναι κάτοχος από πενταετίας πτυχίου Θεολογικής Σχολής Ελληνικού Πανεπιστημίου ή αναγνωρισμένης και ισότιμης Ορθοδόξου Θεολογικής Σχολής.
δ) να είναι Έλληνας το γένος.
ε) να έχει εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις ή να έχει απαλλαγεί νομίμως από αυτές.
στ) να διανύει τουλάχιστον το 35ο έτος της ηλικίας του.
ζ) να μην έχει καταδικασθεί αμετακλήτως από Συνοδικό Δικαστήριο σε ποινή αργίας ανώτερη των 6 μηνών και από Πολιτειακό Δικαστήριο σε ποινή συνεπαγόμενη στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων. Επίσης να μην έχει καταδικασθεί για κακούργημα, είτε για κάποιο ποινικό αδίκημα που προβλέπεται από το άρθρο 18 παρ. 2 του Ν. 1811/1951.
Ο υποψήφιος για να εγγραφεί στον κατάλογο των προς αρχιερατεία εκλογίμων πρέπει να έχει ένα τουλάχιστον από τα κατωτέρω ειδικά προσόντα:
Α. Πενταετή συνολική πραγματική υπηρεσία σε μία ή περισσότερες θέσεις:
1. αρχιγραμματέως ή γραμματέως της Ιεράς Συνόδου.
2. πρωτοσυγκέλου ή γενικού αρχιερατικού επιτρόπου της αρχιεπισκοπής ή μητροπόλεως.
3. τακτικού ιεροκήρυκος ή ιεροκήρυκος της Αποστολικής Διακονίας.
4. διευθυντού Εκκλησιαστικής Σχολής υπό την ιδιότητα του κληρικού.
5. γενικού διευθυντού ή διευθυντού κεντρικού εκκλησιαστικού Οργανισμού ή γραμματέως Συνοδικής Επιτροπής.
6. ηγουμένου Μονής.
Β. δεκαετή πραγματική υπηρεσία σε μία ή περισσότερες θέσεις:
1. εφημερίου ιεροκήρυκος.
2. καθηγητού σχολείου εκκλησιαστικής ή μέσης εκπαιδεύσεως.
Γ. την ιδιότητα καθηγητού ή υφηγητού Θεολογικής Σχολής.
Δ. δεκαετή εγκαταβίωση στο Άγιο Όρος, εφ’ όσον προέρχεται από
την Εκκλησία της Ελλάδος.
Τα μέλη των Μοναστικών Αδελφοτήτων του Παναγίου Τάφου και της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης Όρους Σινά εγγράφονται μετά πενταετή υπηρεσία στον σχετικό κατάλογο από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας.
Η Ιεραρχία μπορεί να εγγράψει στον κατάλογο των εκλογίμων κληρικούς, πτυχιούχους Ανωτάτης Σχολής με θεολογικές γνώσεις, οι οποίοι δεν έχουν τα κατά Νόμον τυπικά προσόντα, αλλά έχουν διακριθεί στα θεολογικά γράμματα ή το ποιμαντικό έργο της Εκκλησίας. Η εγγραφή κάποιου στον κατάλογο των προς αρχιερατεία εκλογίμων κατά παράβαση των οριζομένων στις προηγούμενες παραγράφους είναι άκυρη.
Κατά το άρθρο 19 κάθε εν ενεργεία μητροπολίτης δικαιούται να προτείνει στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο κληρικούς προς εγγραφή στον κατάλογο των εκλογίμων, υποβάλλοντας τα πιστοποιητικά για τα προσόντα τους συνοδευμένα με έκθεσή του. Το ίδιο δικαίωμα έχει και η Συνοδική Επιτροπή επί της Αρχιγραμματείας της Ιεράς Συνόδου.
Η διαδικασία της εκλογής
Η κάλυψη μιας κενής μητροπολιτικής θέσης γίνεται είτε δι’ εκλογής ή δια μεταθέσεως
Η Ιεραρχία κατά την τακτική συνέλευσή της με μυστική ψηφοφορία και κατά πλειοψηφία των παρόντων μελών της αποφασίζει για την εγγραφή ή μη στον κατάλογο των εκλογίμων αυτών, οι οποίοι περιλαμβάνονται στον πίνακα υποψηφίων, εφ’ όσον κρίνει ότι κατέχουν τα ουσιαστικά και τυπικά προσόντα και έτσι συμπληρώνει τον κατάλογο των προς αρχιερατεία εκλογίμων που κάθε φορά ισχύει. Οι λευκές ψήφοι υπολογίζονται υπέρ του υποψηφίου.
Σε περίπτωση, κατά την οποία συγκληθεί εκτάκτως η Ιεραρχίας, ρυθμίζει τη διαδικασία περί του καταλόγου των εκλογίμων. Πριν προχωρήσει στην διαδικασία καταρτίσεως του καταλόγου εκλογίμων αποφαίνεται οριστικά με μυστική ψηφοφορία και κατά πλειοψηφία των παρόντων μελών για τις ενστάσεις που υποβλήθηκαν στην Διαρκή Ιερά Σύνοδο και αφορούν στην νομιμότητα και κανονικότητα της εγγραφής ή της μη εγγραφής κάποιου σ’ αυτόν. Η διαδικασία συμπληρώσεως του καταλόγου εκλογίμων δεν αναστέλλει την ισχύ του υπάρχοντος καταλόγου.
Η εκλογή μητροπολιτών ρυθμίζεται από το 24ο άρθρο. Σύμφωνα με αυτό η εκλογή προς πλήρωση χηρεύοντος μητροπολιτικού θρόνου ενεργείται εντός εξαμήνου από την ημέρα της χηρείας του θρόνου. Η εκλογή διενεργείται από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας, η οποία συνέρχεται για τον σκοπό αυτό εκτάκτως, εφ’ όσον στο χρονικό αυτό διάστημα δεν συμπίπτει ο χρόνος τακτικής Συνόδου της Ιεραρχίας.
Διαδικασία για πλήρωση μητροπολιτικού θρόνου δια μεταθέσεως (άρθρο 24 παρ. 3‐5).
Για την πλήρωση μητροπολιτικού θρόνου δια μεταθέσεως απαιτείται να λάβει απόφαση η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας με πλεοψηφία των 2/3 των παρόντων μητροπολιτών.
Στην συνέχεια η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας προβαίνει στην εκλογή ενός από αυτούς που δικαιούνται μετάθεση. Εκλέγεται μητροπολίτης δια μεταθέσεως αυτός που θα λάβει τα 2/3 των ψήφων των παρόντων εκλεκτόρων. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί η πλειοψηφία των 2/3 κατά την ψηφοφορία η χηρεύουσα μητροπολιτική έδρα πληρούται δι’ εκλογής.
Για τον μετατιθέμενο μητροπολίτη, εφ’ όσον αποδεχθεί την μετάθεση, τελείται το Μεγάλο Μήνυμα. Σε περίπτωση που δεν την αποδεχθεί, η εκλογή επαναλαμβάνεται.
ανείς μητροπολίτης δεν μετατίθεται, αν δεν συμπληρώσει πενταετή υπηρεσία από την εκλογή του σε μητροπολίτη. Αυτός που μετατίθεται δεν μπορεί να μετατεθεί δεύτερη φορά.
Διαδικασία διεξαγωγής της εκλογής μητροπολιτών. Άρθρο 25 παρ. 1
1. Η εκλογή μητροπολιτών διεξάγεται με μυστική ψηφοφορία σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση, κάθε εκλογέας μητροπολίτης αναγράφει στο ψηφοδέλτιο του τα ονόματα τριών εκλογίμων. Από τους τρεις πρώτους σε αριθμό ψήφων υποψηφίους σχηματίζεται τριπρόσωπο δελτίο από το οποίο εκλέγεται στην δεύτερη φάση με σχετική πλειοψηφία ο ένας.
Μετά την εκλογή τελείται το Μικρό Μήνυμα και οι συνοδικοί μητροπολίτες κατέρχονται στο συνοδικό παρεκκλήσιο για να τελεσθεί το Μεγάλο Μήνυμα.
Διάταγμα αναγνωρίσεως και καταστάσεως. Άρθρο 26
Αφού ανακοινωθεί από την Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας στο Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων η εκλογή, η τέλεση του Μεγάλου Μηνύματος και η χειροτονία του νέου μητροπολίτου και εφ’ όσον δεν είναι ήδη αρχιερέας εκδίδεται μέσα σε 10 ημέρες το προεδρικό διάταγμα αναγνωρίσεως και καταστάσεώς του. Αυτό δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Μόλις κοινοποιηθεί στην Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας το προεδρικό διάταγμα αναγνωρίσεως και καταστάσεως, ο νέος μητροπολίτης δίδει διαβεβαίωση. ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας, με την παρουσία του αρχιεπισκόπου Αθηνών και του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, την διαβεβαίωση περί της εκπληρώσεως των αρχιερατικών καθηκόντων του. Μετά ακολουθεί η ενθρόνιση κατά την εκκλησιαστική τάξη.