ΑΠΕ-ΜΠΕ
«Αλήθειες και ψέματα για το 1821 και τον φόνο του Καποδίστρια» είναι ο τίτλος του βιβλίου του Νίκου Γερακάρη, το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις 24 γράμματα. Δημοσιογράφος με μακρά θητεία και εμπειρία, ο Γερακάρης διάβασε βιβλία, συγκέντρωσε πλήθος στοιχεία, διασταύρωσε πολλαπλές πηγές, βασίστηκε σε ικανό αριθμό μαρτυριών, ανασκάλεψε αρχεία και κάνοντας μια βαθιά βουτιά στον παρελθόν και στην Επανάσταση του 1821 αποφάσισε να γράψει ένα βιβλίο για την εποχή η οποία έφερε στο προσκήνιο της Ιστορίας τον αγώνα των Ελλήνων για την ανεξαρτησία, αλλά και τις προσπάθειές τους για τη σύσταση κράτους και για την αποδοχή του από το διεθνές και ειδικότερα από το ευρωπαϊκό περιβάλλον.
Ας πάμε, προχωρώντας, στο κεντρικό γεγονός, στον βίαιο θάνατο του Κυβερνήτη. Ήδη από το 1830, ο Καποδίστριας, που έγινε Κυβερνήτης το 1828, είχε πληροφορίες για τα σχέδια της δολοφονίας του. Τότε ξέσπασε ανταρσία στη Μάνη υπό την ηγεσία του Τζανή Μαυρομιχάλη, αδελφού του Πετρόμπεη, ο οποίος και φυλακίστηκε. Ο Κωνσταντίνος και ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, αδελφός και γιος του Πετρόμπεη, το πρωί της 27ης Σεπτεμβρίου 1831, έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος, πυροβόλησαν και μαχαίρωσαν θανάσιμα τον κυβερνήτη, καθώς πήγαινε να παρακολουθήσει την κυριακάτικη θεία λειτουργία. Ο ετοιμοθάνατος μεταφέρθηκε από τον κόσμο σε παρακείμενο φαρμακείο, όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης κατέφυγε στη γαλλική πρεσβεία, από όπου παραδόθηκε στις αρχές για να δικαστεί, ύστερα από την επιμονή του πλήθους που είχε συγκεντρωθεί και απειλούσε να κάψει την πρεσβεία. Τελικώς καταδικάστηκε σε θάνατο και τουφεκίστηκε λίγες μέρες αργότερα. Ο τραγικός θάνατος του Καποδίστρια βύθισε σε θλίψη μεγάλο μέρος του πληθυσμού ενώ αντίθετα στην Ύδρα δέχτηκαν την είδηση με πανηγυρισμούς. Όπως κι αν έχει, η δολοφονία του Καποδίστρια αποτελεί ένα κορυφαίο γεγονός της μετεπαναστατικής ελληνικής κοινωνίας και σε αυτό ρίχνει φως με το βιβλίο του ο Γερακάρης.
«Είναι οπωσδήποτε κορυφαίο γεγονός», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο συγγραφέας: «Ο Καποδίστριας ήταν ο θεμελιωτής του νεοσύστατου κράτους και η δολοφονία του ήταν μια άγρια πράξη, πολλώ δε μάλλον που είχε προσφέρει πολλά στην Ελλάδα». Ο Ν. Γερακάρης αποκλείει στη συζήτησή μας τον οικονομικό παράγοντα ως πιθανό αίτιο της δολοφονίας. «Δεν ήταν τα λεφτά. Ο Πετρόμπεης είχε προφυλακιστεί στο Ιτς Καλέ. Ο Ρώσος ναύαρχος Ρίκορντ επισκέφθηκε τον Καποδίστρια και εκείνος συμφώνησε να συναντήσει τον Πετρόμπεη, κάτι που εντέλει δεν έγινε. Ο Πετρόμπεης ένιωσε μειωμένος κι έτσι ξεκίνησε το κακό, χωρίς πάντως να δώσει εντολή για δολοφονία».
Το βιβλίο του Ν. Γερακάρη δεν μιλάει μόνο για τη δολοφονία του Καποδίστρια. Θίγει εκ παραλλήλου τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας, της ελληνικής πολιτικής και της ελληνικής ιστορίας, κάνοντας λόγο για προβλήματα, τα οποία είχαν ήδη ανακύψει από τότε και τα οποία συναντάμε μέχρι και σήμερα παντού τριγύρω μας στη δημόσια σφαίρα. Ο θάνατος του Καποδίστρια έβαλε άραγε τέλος σε μια πορεία η οποία θα είχε οδηγήσει την Ελλάδα σε έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο; Ο συγγραφέας δεν είναι σίγουρος. «Το ακριβές είναι ότι στο μικρό χρονικό διάστημα που απέμενε για τη λήξη της θητείας του λίγα πράγματα θα μπορούσε ακόμη να προσφέρει λόγω των ποικίλων, εν πολλοίς αδικαιολόγητων, αντιδράσεων, κοτζαμπάσηδων, οπλαρχηγών και άλλων εχθρικά διακείμενων απέναντι στον ίδιο και τους αδελφούς του Βιάρο και Αυγουστίνο. Οι Μεγάλες Δυνάμεις είχαν ήδη βρει τον Λεοπόλδο του Βελγίου για αντικαταστάτη του, αν και μετά κατέληξαν στον Όθωνα».
Το να γράψει κανείς για μια εποχή όπως η εποχή του Καποδίστρια είναι πολύμοχθο έργο. Σε τι αποσκοπούσε ο Ν. Γερακάρης όταν ξεκίνησε την έρευνά του, που ανασυντάσσει ορισμένα από τα πλέον κρίσιμα συμβάντα του νεοελληνικού παρελθόντος; «Διάβασα πολλά: βιβλία που γράφτηκαν για τον Καποδίστρια, αλλά και μελέτες και έργα τα οποία έγραψαν οι συγκαιρινοί του. Η μανιάτικη καταγωγή μου με έσπρωξε από τα μαθητικά και από τα φοιτητικά μου χρόνια στο να ψάξω και να βρω γιατί δολοφονήθηκε ο μεγάλος διπλωμάτης, στο να αναδείξω τις αιτίες που έβαλαν τέλος στη ζωή του, στο να ανακαλύψω την αλυσίδα των γεγονότων τα οποία προκάλεσαν ένα τέτοιο τετελεσμένο, ξεκινώντας από τα χρόνια της Φιλικής Εταιρείας».
Β. Χατζηβασιλείου