Αγαπητοί Αναγνώστες, δεν ξέρω αν έχουμε συνειδητοποιήσει στο βαθμό που θα έπρεπε, ότι η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής εκτός από διάστημα σκληρού πνευματικού αγώνος σε σχέση με τον ευατό μας (λιγότερος ύπνος, λιγότερη τροφή, λιγότερη άνεση και ασχολία με πράγματα που μας ευχαριστούν, περισσότερη συμμετοχή στις Ακολουθίες και στην προσευχή κ.α.) έχει και ένα βασικό σκοπό που είναι η έμπρακτη φιλανθρωπία προς τον συνάνθρωπο. Πέρα από την γενική αρχή της επί του όρους ομιλίας «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται» (Ματθ. ε΄ 7), ο σκοπός της νηστείας είναι να ξοδεύω λιγότερα για εμένα και σε ποσότητα και σε ποικιλία των άλλων περιόδων και να περισσεύουν χρήματα για να τα δίνω στον συνάνθρωπο ως φιλανθρωπία. Αυτό μας λέει μεταξύ άλλων και το Ευαγγέλιο της Κρίσεως κατά την Γ΄ προπαρασκευαστική Εβδομάδα του Τριωδίου, ότι οφείλουμε να θεραπεύουμε τις ανάγκες του συνανθρώπου μας γιατί ο ίδιος ο Θεός το εκλαμβάνει ως προσφορά προς τον ίδιο. Ας τα πάρουμε όμως με την σειρά!
Είναι γεγονός ότι ο Φαρισαίος της Α΄ Κυριακής του Τριωδίου, έδινε το 1/10 της περιουσίας του, όπως όριζε ο Μωσαϊκός νόμος στην συναγωγή και κατ’ επέκταση στον συνάνθρωπο! Όμως αυτή του η πράξη ήταν στα πλαίσια ενός καθήκοντος και όχι λόγω ελεήμονης καρδιάς στα κρυφά! Αυτοδιαφημιζόταν και είχε έπαρση γι αυτή του την πράξη και γι΄ αυτό στο τέλος και η προσευχή του δεν έγινε δεκτή από τον Θεό! Θεωρούσε ότι λόγω των καλών του θρησκευτικών πράξεων ο Θεός ήταν υποχρεωμένος πλέον να τον σώσει και να του παρέχει την ευλογία Του και κάθε καλό στη ζωή του Φαρισαίου. Όμως η νηστεία και η προσευχή συνδυάζονται με την ταπείνωση (αυτή που είχε ο τελώνης και γι αυτό εισακούστηκε).
Ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος λέει σε ένα κείμενό του σχετικά : «Πόσο συνεργεῖ στήν προσευχή ἡ ἐλεημοσύνη! Ἄν θέλεις νά προσευχηθεῖς, πρέπει νά γίνεις ἐλεήμων ἄνθρωπος. Ἐλεήμων μέ ὅλη τήν ἔκταση τῆς λέξεως. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος πεῖ ἕνα καλό λόγο στόν ἄλλο ἄνθρωπο ἤ προσφέρει κάτι ἤ δώσει μία ἐλεημοσύνη, τότε αὐτή ἡ κατάσταση κινεῖ τήν ψυχή του στήν προσευχή. Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος εἶναι ἀποδεδειγμένο ὅτι, ὅταν σταθεῖ εἰς προσευχή, ἡ προσευχή του κινεῖται πρός τόν Θεό, ὁ ὁποῖος τήν δέχεται. Λέει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ: «ἀσκητής ἀνελεήμων, δένδρον ἄκαρπον». Ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δέν ἔχει ἐλεήμονα διάθεση, εἶναι σάν δέντρο ἄκαρπο. Δηλαδή ὅσες ἀσκήσεις κι ἄν κάνει κάποιος, προσευχές, νηστεῖες, ἀγρυπνίες, ἐάν ἡ καρδιά του δέν εἶναι ἐλεήμων καρδία, δέν κινεῖται μέ ἀγάπη πρός τόν ἄλλο ἄνθρωπο, δέν ἔχει συμπάθεια ὅπως ὁ Θεός ἔχει συμπάθεια πρός ὅλους, τότε αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι σάν ἕνα δέντρο τό ὁποῖο δέν ἔχει καρπούς. Ἡ ἐλεημοσύνη ἀπό μόνη της, λένε οἱ πατέρες, σώζει τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος μοιάζει μέ τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι ἐλεήμων. Τί λέμε στή Θεία Λειτουργία; «ὅτι ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος Θεός ὑπάρχεις». Εἶναι ἐλεήμων ὁ Θεός. Αὐτός πού εἶναι ἐλεήμων μοιάζει μέ τόν Θεό καί ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά ἀρνηθεῖ σ’ αὐτόν τή χάρη Του».
Ο Θεός αγαπά τον ελεήμονα, που δίνει με προθυμία και χαρούμενο πρόσωπο αλλά και με ελεύθερη γνώμη. Ελεημοσύνη που προσφέρεται ” εκ λύπης ή εξ ανάγκης ” είναι απαράδεκτη και απόβλητη. Η ρίζα της ελεημοσύνης βρίσκεται στην καρδιά. Αρχίζει από την καρδιά και τελειώνει στο χέρι μας. Η ελεημοσύνη θερμαίνει, όταν υπάρχει η φωτιά της αγάπης. Ελεημοσύνη δίχως αγάπη είναι ψυχρή και καταθλιπτική. Είναι σώμα νεκρό δίχως ήλιο και φώς. Είναι λουλούδι δίχως ομορφιά και ευωδία. Όταν δίνεις δίχως αγάπη προσβάλλεις. Γιατί ποιά αξία έχει το ωραιότερο και ακριβότερο δώρο, όταν προσφέρεται χωρίς χαμόγελo;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει στη δέκατη τρίτη ομιλία του στη Β΄ προς Κορινθίους Επιστολή πως η ελεημοσύνη δε συνίσταται μόνο στο να δίνεις χρήματα, αλλά και στο να τα δίνεις με αίσθημα χριστιανικής συμπάθειας. Πρέπει να κάνουμε το καλό και να παρέχουμε τη βοήθειά μας και να αφιερώνουμε χρόνο θεληματικά, πρόθυμα, καρδιακά, με σεβασμό και ανυπόκριτη αγάπη προς τους φτωχούς. Δεν πρέπει να μας κατέχει κανένα αίσθημα περιφρόνησης, αγανάκτησης ή οργής κι εκνευρισμού. «Έκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία, μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης· ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός» (Β’ Κορ. θ’ 7). «Διάθρυπτε πεινώντι τον άρτον σου και πτωχούς αστέγους εισάγε εις τον οίκον σου», λέει κι ο προφήτης Ησαΐας (κεφ. νη’ 7).Κι όλα αυτά πρέπει να τα κάνεις με την καρδιά σου, όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο απόστολος Παύλος μας δίνει το μέτρο, πως πρέπει να ενεργούμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις: «ο παρακαλών, εν τη παρακλήσει, ο μεταδιδούς, εν απλότητι, ο προϊστάμενος, εν σπουδή, ο ελεών, εν ιλαρότητι» (Ρωμ. ιβ’ ) . Όταν συμπεριφέρεσαι έτσι, η προθυμία σου θα διπλασιάσει την αξία της καλής σου πράξης. Όταν όμως η καλή αυτή πράξη γίνεται με λύπη ή από ανάγκη, δεν μπορεί να φέρει χαρά.
Επομένως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή όσο κατανυκτική και πένθιμη και αν είναι, η φαίνεται αρχικά, ουσιαστικά είναι η αναζήτηση της χαράς που γίνεται με την ελεημοσύνη προς τον κάθε πάσχοντα άνθρωπο και μάλιστα με το παράδειγμα του Αγίου Νικολάου που προίκισε τις κόρες ενός πατέρα που σκεπτόταν να τις στείλει προς το κακό για να εξασφαλίσει χρήματα! Ο Άγιος Νικόλαος πέταξε τα χρήματα από το παράθυρο για να μη μαθευτεί ότι είναι αυτός που κάνει την πράξη και λάβει τον έπαινο! Ας μην αφήσουμε και εμείς αυτή την Σαρακοστή ανεκμετάλλευτη και μονοδιάστατη αλλά ας γίνουμε ελεήμονες για να ελεηθούμε και εμείς από τον δικαιοκρίτη Κύριο. ΑΜΗΝ!
Ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος λέει σε ένα κείμενό του σχετικά : «Πόσο συνεργεῖ στήν προσευχή ἡ ἐλεημοσύνη! Ἄν θέλεις νά προσευχηθεῖς, πρέπει νά γίνεις ἐλεήμων ἄνθρωπος. Ἐλεήμων μέ ὅλη τήν ἔκταση τῆς λέξεως. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος πεῖ ἕνα καλό λόγο στόν ἄλλο ἄνθρωπο ἤ προσφέρει κάτι ἤ δώσει μία ἐλεημοσύνη, τότε αὐτή ἡ κατάσταση κινεῖ τήν ψυχή του στήν προσευχή. Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος εἶναι ἀποδεδειγμένο ὅτι, ὅταν σταθεῖ εἰς προσευχή, ἡ προσευχή του κινεῖται πρός τόν Θεό, ὁ ὁποῖος τήν δέχεται. Λέει ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ: «ἀσκητής ἀνελεήμων, δένδρον ἄκαρπον». Ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος δέν ἔχει ἐλεήμονα διάθεση, εἶναι σάν δέντρο ἄκαρπο. Δηλαδή ὅσες ἀσκήσεις κι ἄν κάνει κάποιος, προσευχές, νηστεῖες, ἀγρυπνίες, ἐάν ἡ καρδιά του δέν εἶναι ἐλεήμων καρδία, δέν κινεῖται μέ ἀγάπη πρός τόν ἄλλο ἄνθρωπο, δέν ἔχει συμπάθεια ὅπως ὁ Θεός ἔχει συμπάθεια πρός ὅλους, τότε αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι σάν ἕνα δέντρο τό ὁποῖο δέν ἔχει καρπούς. Ἡ ἐλεημοσύνη ἀπό μόνη της, λένε οἱ πατέρες, σώζει τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος μοιάζει μέ τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι ἐλεήμων. Τί λέμε στή Θεία Λειτουργία; «ὅτι ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος Θεός ὑπάρχεις». Εἶναι ἐλεήμων ὁ Θεός. Αὐτός πού εἶναι ἐλεήμων μοιάζει μέ τόν Θεό καί ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά ἀρνηθεῖ σ’ αὐτόν τή χάρη Του».
Ο Θεός αγαπά τον ελεήμονα, που δίνει με προθυμία και χαρούμενο πρόσωπο αλλά και με ελεύθερη γνώμη. Ελεημοσύνη που προσφέρεται ” εκ λύπης ή εξ ανάγκης ” είναι απαράδεκτη και απόβλητη. Η ρίζα της ελεημοσύνης βρίσκεται στην καρδιά. Αρχίζει από την καρδιά και τελειώνει στο χέρι μας. Η ελεημοσύνη θερμαίνει, όταν υπάρχει η φωτιά της αγάπης. Ελεημοσύνη δίχως αγάπη είναι ψυχρή και καταθλιπτική. Είναι σώμα νεκρό δίχως ήλιο και φώς. Είναι λουλούδι δίχως ομορφιά και ευωδία. Όταν δίνεις δίχως αγάπη προσβάλλεις. Γιατί ποιά αξία έχει το ωραιότερο και ακριβότερο δώρο, όταν προσφέρεται χωρίς χαμόγελo;
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει στη δέκατη τρίτη ομιλία του στη Β΄ προς Κορινθίους Επιστολή πως η ελεημοσύνη δε συνίσταται μόνο στο να δίνεις χρήματα, αλλά και στο να τα δίνεις με αίσθημα χριστιανικής συμπάθειας. Πρέπει να κάνουμε το καλό και να παρέχουμε τη βοήθειά μας και να αφιερώνουμε χρόνο θεληματικά, πρόθυμα, καρδιακά, με σεβασμό και ανυπόκριτη αγάπη προς τους φτωχούς. Δεν πρέπει να μας κατέχει κανένα αίσθημα περιφρόνησης, αγανάκτησης ή οργής κι εκνευρισμού. «Έκαστος καθώς προαιρείται τη καρδία, μη εκ λύπης ή εξ ανάγκης· ιλαρόν γαρ δότην αγαπά ο Θεός» (Β’ Κορ. θ’ 7). «Διάθρυπτε πεινώντι τον άρτον σου και πτωχούς αστέγους εισάγε εις τον οίκον σου», λέει κι ο προφήτης Ησαΐας (κεφ. νη’ 7).Κι όλα αυτά πρέπει να τα κάνεις με την καρδιά σου, όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο απόστολος Παύλος μας δίνει το μέτρο, πως πρέπει να ενεργούμε σ’ αυτές τις περιπτώσεις: «ο παρακαλών, εν τη παρακλήσει, ο μεταδιδούς, εν απλότητι, ο προϊστάμενος, εν σπουδή, ο ελεών, εν ιλαρότητι» (Ρωμ. ιβ’ ) . Όταν συμπεριφέρεσαι έτσι, η προθυμία σου θα διπλασιάσει την αξία της καλής σου πράξης. Όταν όμως η καλή αυτή πράξη γίνεται με λύπη ή από ανάγκη, δεν μπορεί να φέρει χαρά.
Επομένως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή όσο κατανυκτική και πένθιμη και αν είναι, η φαίνεται αρχικά, ουσιαστικά είναι η αναζήτηση της χαράς που γίνεται με την ελεημοσύνη προς τον κάθε πάσχοντα άνθρωπο και μάλιστα με το παράδειγμα του Αγίου Νικολάου που προίκισε τις κόρες ενός πατέρα που σκεπτόταν να τις στείλει προς το κακό για να εξασφαλίσει χρήματα! Ο Άγιος Νικόλαος πέταξε τα χρήματα από το παράθυρο για να μη μαθευτεί ότι είναι αυτός που κάνει την πράξη και λάβει τον έπαινο! Ας μην αφήσουμε και εμείς αυτή την Σαρακοστή ανεκμετάλλευτη και μονοδιάστατη αλλά ας γίνουμε ελεήμονες για να ελεηθούμε και εμείς από τον δικαιοκρίτη Κύριο. ΑΜΗΝ!
