Από πολύ μικρό παιδί, είχα την μεγάλη ευλογία να βρεθώ μέσα στην εκκλησία και να γνωρίσω, όσο είναι δυνατόν, τον τεράστιο λειτουργικό πλούτο της.
Η συμμετοχή μου εναλλασσόταν μεταξύ αναλογίου και ιερού, στις εκκλησίες του Μαρουσιού, της Παναγίας, του αγ. Ελευθερίου, της Νερατζιώτισσας και τα καλοκαίρια στους ναούς αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης Ν. Μάκρης και αγίας Μαρίνας. Με συγκίνηση θυμάμαι τους ιερείς που μας περιέβαλαν με πολλή αγάπη, π. Ιεζεκιήλ Καλαϊτζή, π. Ιωάννη Γαλιώνη, π. Κωνσταντίνο Δούση, π. Σαράντη Σαράντο, π. Ιωάννη Κοντό, π. Αθανάσιο Χαμακιώτη, π. Καλλίνικο Λασκαρίδη, π. Σπυρίδωνα Αντωνόπουλο και άλλους. Όπως και τον αείμνηστο πατέρα μου Σωτήριο, που κοντά του έμαθα μερικά από τα μυστικά της ψαλτικής τέχνης.
Κάθε Κυριακή ή γιορτή ήταν ένα γεγονός σημαντικό και η παρουσία μας στην εκκλησία ήταν αυτονόητη. Εκτός από περιπτώσεις ασθένειας δεν θυμάμαι περιπτώσεις απουσίας από την εκκλησία. Την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής όπως και του Δεκαπενταυγούστου, όταν οι ψάλτες συνήθως απουσίαζαν, μαζί με τους φίλους πλαισιώναμε τα αναλόγια και ψάλαμε στις κατανυκτικές ακολουθίες, του Μεγάλου Αποδείπνου και των Παρακλήσεων. Εισπράτταμε βέβαια και τους σχετικούς επαίνους από τους ιερείς και το εκκλησίασμα και όσο να ‘ναι ανέβαζαν τον εγωισμό αλλά και την αυτοπεποίθηση μας.
Μέσα στο ιερό υπήρχε αυστηρή ιεραρχία. Οι μικρότεροι θα έπαιρναν την λαμπάδα. Έπειτα από καιρό το θυμιατό. Στις λιτανείες όσο “παλιώναμε” παίρναμε τα φαναράκια, έπειτα τα εξαπτέρυγα, το σταυρό και τέλος τα λάβαρα, αν και συνήθως τα αφήναμε για τους μεγαλύτερους, γιατί ήταν βαριά και ειδικά όταν φυσούσε, δεν μπορούσαν να τα κρατήσουν παιδικά χέρια.
Κάθε Κυριακή ή γιορτή ήταν ένα γεγονός σημαντικό και η παρουσία μας στην εκκλησία ήταν αυτονόητη. Εκτός από περιπτώσεις ασθένειας δεν θυμάμαι περιπτώσεις απουσίας από την εκκλησία. Την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής όπως και του Δεκαπενταυγούστου, όταν οι ψάλτες συνήθως απουσίαζαν, μαζί με τους φίλους πλαισιώναμε τα αναλόγια και ψάλαμε στις κατανυκτικές ακολουθίες, του Μεγάλου Αποδείπνου και των Παρακλήσεων. Εισπράτταμε βέβαια και τους σχετικούς επαίνους από τους ιερείς και το εκκλησίασμα και όσο να ‘ναι ανέβαζαν τον εγωισμό αλλά και την αυτοπεποίθηση μας.
Μέσα στο ιερό υπήρχε αυστηρή ιεραρχία. Οι μικρότεροι θα έπαιρναν την λαμπάδα. Έπειτα από καιρό το θυμιατό. Στις λιτανείες όσο “παλιώναμε” παίρναμε τα φαναράκια, έπειτα τα εξαπτέρυγα, το σταυρό και τέλος τα λάβαρα, αν και συνήθως τα αφήναμε για τους μεγαλύτερους, γιατί ήταν βαριά και ειδικά όταν φυσούσε, δεν μπορούσαν να τα κρατήσουν παιδικά χέρια.
Η περίοδος της Μ. Εβδομάδας ήταν κάτι το ξεχωριστό. Την περιμέναμε με λαχτάρα όλο το χρόνο. Στα πρώτα παιδικά χρόνια η εισόδευση της εικόνας του Νυμφίου, με σβησμένα τα φώτα, ακόμη περισσότερο η περιφορά του Εσταυρωμένου, η τελετή της Αποκαθήλωσης, ο Επιτάφιος, η Ανάσταση ήταν εικόνες που παραμένουν ανεξίτηλες μέχρι σήμερα. Όλη αυτή η ομορφιά της Μ. Εβδομάδας θέλαμε να μην τελειώσει. Και όταν τελείωνε, με τα παιδιά της γειτονιάς μαζευόμαστε, φτιάχναμε μ’ ένα κουτί έναν επιτάφιο, τον γεμίζαμε με λουλούδια, συνήθως ακακίες και πασχαλιές, πάνω τους αφήναμε το “σώμα” του Χριστού φτιαγμένο με πλαστελίνη και τον λιτανεύαμε στην γειτονιά, ψάλλοντας το “ἒραναντόντάφον…”.
Αργότερα στο αναλόγιο, άρχισα να ανακαλύπτω τον υμνολογικό πλούτο της Μ. Εβδομάδας, τις μεγάλες ποιητικές, θεολογικές και μουσικές συνθέσεις της Μ. Εβδομάδας που παραμένουν αξεπέραστες. Σ’ όλα αυτά θα πρέπει να προσθέσουμε και τα βιβλικά κείμενα Παλαιοδιαθηκικά και Καινοδιαθηκικά, κείμενα πολύ δυνατά, που προκαλούν ρίγη συγκίνησης και σε φέρνουν μπροστά στα γεγονότα και τα πρόσωπα της εποχής εκείνης.
Είναι όμως πικρή η διαπίστωση ότι όλος αυτός ο πλούτος παραμένει άγνωστος στη συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών. Οι περισσότεροι θα περάσουν ν’ ανάψουν ένα κερί, θα προσκυνήσουν τον Επιτάφιο, θα κοινωνήσουν έτσι για το καλό την Μ. Πέμπτη ή το Μεγάλο Σάββατο, θα βρεθούν και στο προαύλιο του ναού στην τελετή της Ανάστασης και θα φύγουν γρήγορα μετά το “Χριστός Ἀνέστη” για να προλάβουν τη μαγειρίτσα. Το παν είναι να τηρηθούν τα έθιμα! Ο Σταυρωμένος και Αναστημένος Χριστός έχει μπει στο περιθώριο…
Η σοβαρή αυτή άγνοια, ήταν το κυριότερο έναυσμα και κίνητρο όλ’ αυτά τα χρόνια της ιερωσύνης μου, να ασχοληθώ με τον ανεκτίμητο αυτό θησαυρό και όσο μπορούσα να τον κάνω γνωστό στους γύρω μου. Σειρές κηρυγμάτων, νεανικές και διαδικτυακές συνάξεις, ραδιοφωνικές εκπομπές, κάποια άρθρα, κυρίως όμως οι προσωπικές σημειώσεις, αποτέλεσαν ένα τεράστιο υλικό. Πολλοί φίλοι επέμειναν στην δημοσίευσή του. Όμως αυτό που κυρίως με ώθησε, ήταν η προσωπική μου επιθυμία να μοιραστώ ό,τι διάβασα, ό,τι έζησα, ό,τι με συγκίνησε από την μοναδική αυτή περίοδο του εκκλησιαστικού εορτολογίου.
Βεβαίως δεν έχω την αίσθηση ότι προσφέρω μια ολοκληρωμένη εργασία. Η Μεγάλη Εβδομάδα είναι πέλαγος, είναι ανεξάντλητη. Έχουν άλλωστε κυκλοφορήσει τόσα πολλά βιβλία αιώνες τώρα και πάλι το θέμα δεν μπορεί να εξαντληθεί. Ελπίζουμε ότι το βιβλίο αυτό θα προσφέρει ένα μικρό λιθαράκι στο όλο οικοδόμημα και θα βοηθήσει τον αναγνώστη, όχι μόνο στην κατανόηση, αλλά και σε μία ουσιαστικότερη προσέγγιση και συμμετοχή στα τελούμενα της Μ. Εβδομάδας.
Ναύπλιο, 16 Οκτωβρίου 2023.
Μνήμη του αγίου Λογγίνου του Εκατοντάρχου.
Βιβλιοπωλείο Ναυπλίου
τηλ. (+30) 2752026362
Λεωφόρος Αμαλίας 7, 211 00 Ναύπλιο
email info@epistrofibooks.com
Βιβλιοπωλείο Άργους
τηλ. (+30) 2751061532
Βασιλέως Κωνσταντίνου 5, 21232 Άργος
email argos@epistrofibooks.com
Λεωφόρος Αμαλίας 7, 211 00 Ναύπλιο
email info@epistrofibooks.com
Βιβλιοπωλείο Άργους
τηλ. (+30) 2751061532
Βασιλέως Κωνσταντίνου 5, 21232 Άργος
email argos@epistrofibooks.com