Οἱ Ἅγιοι Ἀνάργυροι Κοσμᾶς καί Δαμιανός, κατάγονταν ἀπό τήν Ρώμη καί ἄθλησαν κατά τούς χρόνους τῶν ἀδελφῶν Αὐτοκρατόρων Νουμεριανοῦ καί Καρίνου (283-285 μ.Χ). Ἰατροί στό ἐπάγγελμα, θεράπευαν τούς συνανθρώπους τους δωρεάν στο ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τούς δίδασκαν ταυτόχρονα τήν Χριστιανική πίστη καί ὁδηγοῦσαν πρός αὐτήν ὁσους εἶχαν ἰαθεῖ. Κάθε φορά πού πιέζονταν ἀπό κάποιον πλούσιο νά λάβουν ἀμοιβή, τόν συνεβούλευαν νά τή διαθέσει πρός τούς φτωχούς. Ἐξ αἰτίας αὐτοῦ ο Θεός ἐνίσχυσε τίς ἰατρικές τους γνώσεις καί τούς ὅπλισε μέ τήν χάρη τῆς θαυματουργίας. Ὅταν κατηγορήθηκαν στόν αὐτοκράτορα Καρῖνο ὅτι δῆθεν ἐπιτελοῦσαν τίς θεραπεῖες τους διά μαγικῶν ἐνεργειῶν, προσῆλθαν μόνοι τους ἐνώπιόν του. Ἐπειδή δέν πείσθηκε γιά τήν ἀποδιδόμενη κατηγορία ἐναντίον τους, τούς ἄφησε ἐλεύθερους. Ἡ φήμη τους ὁλοένα καί διαδιδόταν, τό ὄνομα του Κυρίου ὁλοένα καί δοξαζόταν, ἀλλά καί ὁ φθόνος τῶν εἰδωλολατρῶν γινόταν καθημερινά σφοδρότερος.
Ἔτσι, ὅταν ἐκλήθησαν ἀπό τόν εἰδωλολάτρη πού τούς δίδαξε τήν ἰατρική νά μεταβοῦν σε κάποιο βουνό γιά συλλογή δῆθεν βοτάνων, λιθοβολήθηκαν καί φονεύθηκαν σέ αὐτό (κατ’ ἄλλους γκρεμίσθηκαν μέσα σε βαθύτατη χαράδρα). Πρός τιμήν τους εἶχε ἀνεγερθεῖ ναός μεγαλοπρεπής στήν θέση «Παυλῖνος τῆς Κωνσταντινουπόλεως», ὁ ὁποῖος καταστράφηκε, το 626 μ.Χ., ἀπό τούς Ἀβάρους καί ἀνοικοδομήθηκε ἐκ νέου, πολύ ἀργότερα, ἀπό τόν αὐτοκράτορα Μιχαήλ Δ’ τόν Πορφυρογέννητο (1034 – 1041). Ὁ ναός αὐτός ἔγινε μονή καί μέχρι το 1401 ἦταν ἀνδρῶο μοναστήρι.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.
Ἅγιοι Ἀνάργυροι καὶ θαυματουργοί, ἐπισκέψασθε τὰς ἀσθενείας ἡμῶν· δωρεὰν ἐλάβατε, δωρεὰν δότε ἡμῖν.
Ἕτερον ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ'. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς θεῖοι θεράποντες, καὶ ἰατῆρες βροτῶν, ἀνάργυρον βλύζετε, τὴν θεραπείαν ἡμῖν, Ἀνάργυροι ἔνδοξοι· ὅθεν τοὺς προσιόντας, τῇ σεπτῇ ὑμῶν σκέπῃ, ῥύσασθε νοσημάτων, καὶ παθῶν ἀνιάτων, Κοσμᾶ καὶ Δαμιανέ, Ῥώμης βλαστήματα.
Κοντάκιον. Ἦχος β’.
Οἱ τὴν χάριν λαβόντες τῶν ἰαμάτων, ἐφαπλοῦτε τὴν ῥῶσιν τοῖς ἐν ἀνάγκαις, ἰατροὶ θαυματουργοὶ ἔνδοξοι· ἀλλὰ τῇ ὑμῶν ἐπισκέψει, καὶ τῶν πολεμίων τὰ θράση κατευνάσατε, τὸν κόσμον ἰώμενοι ἐν τοῖς θαύμασι.
Μεγαλυνάριον.
Ἴασιν σωμάτων ῥῶσιν ψυχῶν, Κοσμᾶ θεοφόρε, σὺν τῷ θείῳ Δαμιανῷ, νείματε ὑψόθεν, ἀΰλῳ χειρουργίᾳ, τοῖς κατατρυχομένης, ποικίλοις πάθεσι.
