Την ακολουθία της υψώσεως του Τιμίου Σταυρού καθώς και την θεία λειτουργία τέλεσε ο εφημέριος του ναού π. Διονύσιος Ταμπάκης, Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2024. Το 326 αναχώρησε για τους Αγίους Τόπους η ευσεβής χριστιανή μητέρα του Μέγα Κωνσταντίνου η Αγία Ελένη. Με την γενναία επιχορήγηση του Κωνσταντίνου άρχισε το χτίσιμο λαμπρών ναών επί των ιερών προσκυνημάτων. Επίκεντρο ήταν ο Πανάγιος Τάφος του Κυρίου. 
Στο σημείο εκείνο ο αυτοκράτορας Αδριανός είχε κτίσει το 135, κατά τη δεύτερη καταστροφή της Ιερουσαλήμ, ναό της Αφροδίτης. Πρώτη ενέργεια της αγίας Ελένης ήταν η εύρεση του Τιμίου Σταυρού, ο οποίος είχε ριχτεί από τους ρωμαίους σε παρακείμενη χωματερή. Σύμφωνα με την παράδοση οδηγήθηκε εκεί από ένα αρωματικό φυτό που φύτρωνε στο μέρος εκείνο, το γνωστό μας βασιλικό. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές τελικά βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και τον δύο ληστών.
Ο Ιερός Ναός Γενεσίου της Θεοτόκου Ναυπλίου είναι από τους παλαιότερους και ομορφότερους ναούς της πόλης του Ναυπλίου.
O αρχικός ναός που χρονολογείται στον 15ο αιώνα, στα χρόνια της Πρώτης Eνετοκρατίας, ήταν μικρότερος και ανήκε στους Ορθοδόξους.
Γύρω στο 1700, στα χρόνια της Δεύτερης Eνετοκρατίας, η εκκλησία πήρε τη σημερινή της μορφή, στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής. Εσωτερικά διαθέτει ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο, επτανησιακής τεχνοτροπίας, φιλοτεχνημένο τον 19ο αιώνα.
Παρόμοιας τεχνοτροπίας είναι και ο άμβωνας και ο επισκοπικός θρόνος της εκκλησίας. Μεταγενέστερη προσθήκη αποτελεί ο νάρθηκας, ενώ το καμπαναριό χρονολογείται το 1907.
Με όλα τα παραπάνω καθώς και με τις μελετημένες διαστάσεις των χώρων τονίζεται η εσωτερικότητα και η κατάνυξη, που επιβάλλει η αρχοντική αυτή εκκλησία.
0Η Παναγία του Ναυπλίου είναι συνδεδεμένη με το μαρτύριο του Ναυπλιέως Νεομάρτυρος Αναστασίου, πολιούχου της πόλης, που οι Τούρκοι τον βασάνισαν για την πίστη του στο Χριστό την 1η Φεβρουαρίου του 1655, στην ελιά που υπάρχει ακόμα στη βορινή πλευρά του ναού.